مکمل غذایی در بیماری مزمن کلیه (CKD)| دیالیزی و غیردیالیزی
در این مقاله قصد داریم درباره مکمل غذایی در بیماری مزمن کلیه صحبت کنیم که ممکن است برای بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه تجویز شوند. اما مهم است تاکید کنیم که مصرف خودسرانه هیچ مکملی توصیه نمی‌شود. بدن بیماران کلیوی شرایط ویژه‌ای دارد و بسیاری از مکمل‌ها اگر نادرست مصرف شوند، می‌توانند بیش از آن‌که مفید باشند، مضر باشند.
مکمل غذایی در بیماری مزمن کلیه(افراد غیر دیالیزی)
| ویتامین دی | آهن |
| تجویز اریتروپویئتین | کلسیم کربنات |
| روی سولفات | ویتامینB6 |
| ویتامینB9 | B-complex |
چرا ویتامین B-complex
در بیماری مزمن کلیه، خیلی از خوراکی‌های حاوی ویتامین B (مثل لبنیات، میوه و سبزی) به‌دلیل پتاسیم یا فسفر بالا محدود می‌شن. این یعنی احتمال کمبود ویتامین‌هایی مثل B1، B2، B6 و فولات (B9) در این بیماران زیاده.
کمبود این ویتامین‌ها می‌تونه باعث خستگی، ضعف اعصاب، بدتر شدن کم‌خونی و افت انرژی بشه. مکمل B-کمپلکس می‌تونه این کمبودها رو جبران کنه، اما مصرفش باید زیر نظر پزشک باشه، چون نیاز هر بیمار فرق داره
معمولا بصورت ۱روز درمیان این مکمل مصرف میشه
چرا کلسیم کربنات؟
زمانی که عملکرد کلیه‌ها مختل میشود، چندین مشکل ایجاد می‌گردد. از جمله اینکه توانایی بدن در جذب کلسیم کاهش می‌یابد، زیرا کلیه‌ها در تولید شکل فعال ویتامین D (که برای جذب کلسیم ضروری است) نقش دارند و آسیب کلیه این فرآیند را مختل میکند. علاوه بر این، بیماران معمولاً به دلیل محدودیت مصرف لبنیات(که منبع غنی کلسیم هستند ) کلسیم کمتری دریافت میکنند.
حالا نقش مکمل کلسیم کربنات چیه؟
کلسیم کربنات کمک می‌کنه که:
1. مکمل کلسیم کربنات با فسفر موجود در غذا در روده پیوند برقرار میکند و یک ترکیب غیرقابل جذب تشکیل می‌دهد. این فرآیند باعث میشود که فسفر اضافی نتواند از روده جذب شود و در نتیجه از طریق مدفوع دفع گردد. به این ترتیب، مصرف کلسیم کربنات به کنترل سطح فسفر خون در بیمارانی که عملکرد کلیه‌هایشان کاهش یافته، کمک میکند.
2. کمبود کلسیم جبران میشود، مخصوصاً اگه بدن ویتامین D فعال ندارد.
اما نکته مهم:
مصرف کلسیم باید دقیق و تحت نظر پزشک باشه. چون اگه زیاد مصرف بشه و کلسیم خون از یه حدی بیشتر بشه، ممکنه در رگ‌ها رسوب کنه یا باعث تحلیل هورمون پاراتیروئید شود.
خیلی مهمه که خودسرانه مصرف نشود:(کیس با کیس فرق میکند)مثلا:
اگه کسی داره داروی زاویترول مصرف می‌کنه، معمولاً پزشک فقط ۱ قرص کلسیم در روز تجویز می‌کنه، نه بیشتر. چون زاویترول خودش باعث جذب بهتر کلسیم میشه(حدوداً ۳برابر بهتره) و مصرف زیاد مکمل ممکنه خطرناک باشه.
چرا روی سولفات؟!
همونطور که تو مقاله «برنامه غذایی در بیماری مزمن کلیه» گفتیم، مصرف گوشت و لبنیات تو بیماران مزمن کلیوی، مخصوصاً قبل از دیالیز، باید کمتر بشه. از اونجایی که گوشت و لبنیات منبع خوب روی هستن، احتمال کمبود روی تو این بیماران زیاد میشه. برای همین ممکنه نیاز باشه از مکمل‌هایی مثل روی سولفات استفاده کنن.
معمولا با تجویز ۲قرص سولفات روی ۵۰گرمی در هفته نیازشون به روی برآورده میکنیم.
چرا ویتامین B6؟!
تو آدمای سالم، کلیه‌ها کمک می‌کنن هموسیستئین (یه نوع آمینواسید) درست متابولیزه بشه. ولی وقتی کلیه‌ها مشکل پیدا می‌کنن، این روند به هم می‌ریزه و مقدار هموسیستئین تو خون بالا میره؛
مصرف مکمل ویتامین B6 می‌تونه کمک کنه که سطح هموسیستئین بیاد پایین.
چرا ویتامینD؟!
کلیه باعث تبدیل ویتامین D غیرفعال به شکل فعال میشه؛ اما چون در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه این عملکرد دچار اختلال میشه، بدن نمی‌تونه ویتامین D فعال بسازه و به همین دلیل، پزشک ممکنه دارویی مثل زاویترول یا روکالترول تجویز کنه تا این کمبود جبران بشه.
چرا اریتروپویئتین و آهن؟!
در بیماری مزمن کلیه، یکی از مشکلات شایع کم‌خونی هست؛ چون کلیه آسیب‌دیده نمی‌تونه به‌درستی هورمونی به نام اریتروپویئتین تولید کنه که برای ساخت گلبول‌های قرمز لازمه. برای درمان این نوع کم‌خونی، معمولاً پزشک اریتروپویئتین تزریقی تجویز می‌کنه، اما فقط در صورتی که بدن ذخیره کافی آهن داشته باشه؛ چون بدون آهن، حتی با تجویز این هورمون هم ساخت گلبول قرمز به‌خوبی انجام نمی‌شه.
مکمل غذایی برای بیماران دیالیزی چگونه هست؟
همونطور که تو مقاله «برنامه غذایی در بیماری مزمن کلیه» گفتیم، مصرف لبنیات تو بیماران مزمن کلیوی باید کمتر باشه و به همین دلیل ممکنه دچار کمبود کلسیم، ویتامین B2 و روی بشن. از طرفی چون دیالیز ویتامین‌های محلول در آب رو دفع می‌کنه، نیاز به جبران این کمبودها بیشتر میشه. برای همین، معمولاً کلسیم کربنات، روی سولفات و ویتامین B به این بیماران میدیم تا این کمبودها رو جبران کنن.
علاوه بر اینا بهشون ویتامینE و آل کارنیتین هم تجویز میشه
ال کارنیتین: بیماران دیالیزی به دلیل از دست دادن کارنیتین در طول دیالیز و کاهش ساخت این ماده به دلیل نارسایی کلیه، نیاز به مصرف مکمل کارنیتین دارند. همچنین به دلیل کاهش مصرف لبنیات و مشکلات دیگر، ممکنه دچار کمبود این ماده بشن.
معمولاً روزانه ۲ قرص ۲۵۰ میلی‌گرمی به بیماران داده میشه تا این کمبود جبران بشه.
برای اینکه کارنیتین به خوبی جذب بشه و دفع نشه، بهتره بعد از دیالیز مصرف بشه، چون در حین دیالیز ممکنه دفع بشه. این کار کمک می‌کنه تا بدن بتونه بهتر عمل کنه و عوارض کمتری داشته باشه.
ویتامینE :بیماران دیالیزی به دلیل اینکه گلبول‌های سفید با صافی دیالیز و لوله‌های دستگاه در تماس هستن، سیستم ایمنی تحریک میشه و این باعث میشه رادیکال‌های آزاد و مواد اکسیدان تولید بشه که می‌تونن به بدن آسیب برسونن. برای اینکه این اثرات رو کم کنیم، معمولاً ویتامین E تجویز میشه.
به طور معمول ۱۰۰ میلی‌گرم ویتامین E در روز داده میشه تا از آسیب‌های ناشی از این رادیکال‌ها جلوگیری بشه و بدن بتونه بهتر مقابله کنه.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردیم بعضی نکات مهم مکمل غذایی برای بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه بگیم، و اگر سوالی دارید میتونید در واتساپ از ما بپرسید.
